Bezügnè vésse ‘n artista pe fò acapì cusse l’éa u nóstru
pórtu, pócu tempu dóppu a sistemasiun di Tabarchin in sce
st’uiza!
U
primmu cianté l’ha missu u
Gavassino e u l’éa dâ màina,
in po’ primma de via Rumma, pròppiu i primmi anni. Poi u pàize
u s’è ‘ngrandìu e u cianté l’han spustàu dâ getò, dâ diga,
cumme dìxan àua.
Ma, o pe pescò u cuolu o e âguste, pe purtò a so o u vin,
pai mineroli o pe otri traspórti gh’éa in traffegu
incredibile: u “Giliu du sussu”, in gruscìsta tabarchin, u l’àiva
di magazin fiňa ‘n Spagna. Gh’éa delungu in
nólu da purtò,
ninte ninte se puàiva delungu anò à caregò
pusulaňa, dìvan i
végi padruin marittimi.
I
Biggio àivan fetu duì cianté: ün du
Giovannino (u gh’è
ancun), e l’otru du Pascuò ch’u l’éa ‘nmüggiu cuntentu de
‘mparò u só mesté a ‘n zónu ch’u purtova avanti a
tradisiun da
só famiggia.
A
borca tabarchiňa a l’àiva ‘na furma bella e a filova pau
mò, tantu ch’a l’éa famuza, e i stéssi carpenté éan giùxi de
só seste e n’ui mulòvan à nisciun… Àua l’è difìsile che se
fagghe ‘na borca de légnu. Pau ciü fan riparasiun, travaggian
cue borche muderne de vetroresina e ai tégnan “parchegè” pâ
stè. En tütte borche che sèrvan pe divertîse…
A
Mecanurgica
A Mecanurgica a l’éa ‘n
ôficiňa mecanica e u travaggiu de
ste ôficiňe u l’ha fetu diventò famuxi i Tabarchin intu
Mediteragnu.
Tanti sun aneti à travagiò inte ôficiňe: i
garsuin, squàixi
tütti ancun figiö, àivan da stò atenti ai só
“màistri” che travagiòvan u feru, pe pórzighe quéllu che ghe serviva, àivan
da tegnì tüttu néttu e ‘n recattu. Pe ‘mparò, àivan d’amiò u
travaggiu de l’operòiu ciü grande e
àivan da scatò pe fò tüttu
quéllu ch’u ghe diva.
Bezügnova pagò tant’au màize. L’éa cumme ‘na scöa privò, e
cun quéstu, che p’entroghe t’àivi anche da sercote
quarche
puntéllu. T’anovi lì, e se nu ti filovi te tiòvan a primma
cósa che ghe capitova: in strugiun cumme ‘na bacò.
Pe fò e cóse ciü impurtanti gh’éa i
operoi specializè:
turnituì, frezatuì, fundituì, saldatuì e, certamente nu pe
ürtimi, i disegnatuì che àivan da dizegnò u péssu da fò. E
muen esperte de sti operoi, fòvan péssi specioli e impurtanti
pau funsiunamentu de macchine, specialmente de minée.
Inte l’ôficiňa nu ghe travagiova sulu i mecanici, ma anche
i banchè, luiotri ascì specializè, perché àivan da savài léze
i dizégni e fò, cun quélle mezüe precise, u péssu che serviva.
Cun quéstu se fova u stampu e dapö a funderia a fova u restu
perché macchine e mecanici primma nu gh’éan.
L’è stetu
Bernard, in
ferò fransàize, che ‘ntu 1835 u l’ha
purtàu i só machinari chì, e anche i só ómmi, à fò da màistri
ai Tabarchin, in sce cunséggiu de cumpagnìe che sfrütòvan u minerole.
Veramente travaggiu ghe n’éa tantu e inte pócu tempu l’ôficiňa
a s’è ‘ngrandìa: a fova vaguin pe purtò u minerole indeföa da
minéa, cun röe e tüttu, cuscinétti, bóccole e assi da tràinu,
tramógge e cuscì via.
Quande Bernard u se trasferisce a Càgiai, l’ôficiňa a se
dividde in duì: uňa a pigge u nómme de
S.A.C.O.M. e a se
scistéme unde àua gh’è a Conad, inta Ciaňa à Nordu; l’otra a
l’areste unde l’éa u stabilimentu végiu; a végne rilevò dau
Gabulla, dau
Saliu e ‘na porte a l’areste delungu ai Bernard,
e a pigge u nómme de Mecanurgica.
Éan tanti i operoi tabrachin; inte l’épuca d’óu en arivè à
vésse alincirca 400; dapö a sula Mecanurgica a n’àiva ‘na
sentanò. Ma ormoi l’è l’épuca di muturi.
Intu 1900 au Pàize gh’éa
34 feràie. I mecanici tabarchin
éan cuscì brovi, che nu sulu atruvòvan travaggiu inte minée
sorde, che fòvan a gora p’acaparòsai, ma anche in cuntinente,
cumme inta Fiat, e anche à l’esteru. E han fetu travaggi fiňa
pâ Tünexia e pâ
Spagna. Cû tempu anche st’ativitè a l’è mórta
e u Pàize u l’ha persu ‘n’ otra richéssa che fóscia a puàiva
servì anche ai zóni d’ancö.
Nu tantu tempu fa, a Mecanurgica a l’ha fetu anche travaggi
da cianté in scî traghétti da Tirrenia e
travaggi de
trasfurmasiun de vége novi.
L’Alcione Stélla, prexempiu, in borcu de
30 méttri, u l’è
stetu trasfurmàu da nove da càregu in nove pau türismu. En
steti i ürtimi pruprietoi da Mecanurgica, i
frè Saliu, à fò
sti ürtimi travaggi.
